دندان مصنوعی متحرک یا پروتز متحرک، ابداع و روشی برای جایگزینی دندانهای تخریب شده افراد است. دندانپزشک زن در رشت این روش بدلیل کوتاه کردن طول زمان درمان و نسبتا مقرون به صرفه بودن، مورد استقبال کسانی قرار می گیرد که تعداد زیادی از دندان های فک بالا و پایین آنها خراب شده است و یا به هر نحو دیگر از کار افتاده محسوب می­ شوند. این روش از روش های پر درخواست افراد مسن و سالمندان نیز می­ باشد و یکی از مهم ترین کارهایی که بعد از انجام این روش باید انجام داد شستن دندان مصنوعی است.

پروتزهای متحرک دندانی، با دو حالت کامل و غیر کامل (منقطع) ساخته می­ شوند. افراد با کسری چند دندان از نوع غیر کامل استفاده می کنند. اما عموما، برای سالمندان که بدلیل کهولت سن، فک های آنها خالی از دندان سالم شده است، دندانپزشکان نوع کامل دندان های مصنوعی را پیشنهاد می کنند.

استفاده از دندان مصنوعی، نیاز به شست و شوی آنها را هم ایجاد می کند. این دندانها می­ بایست به طور منظم و با روش های خاص و مناسب شستشو و تمیز شوند تا صدمه و آسیبی نبینند و کارکرد صحیح و سالم را برای افراد استفاده کننده از آنها به ارمغان آورند.

بهترین روش شستن دندان مصنوعی

نکاتی که در مورد اعمال روش های درست شست و شوی دندانهای مصنوعی، باید مورد توجه قرار گیرند؛ جنس، ساختار و مکانیزم عمل این دندانها هستند. قطعا روشی که طی آن تمام موارد و نکات بهداشتی مورد توجه قرار گیرد، بهترین روش شست و شو می باشد.

روش های مختلفی برای شست و شو وجود دارد، نظیر شست و شوی عادی با آب، مسواک زدن، شست و شو با مواد شیمیایی تمیز کننده مخصوص دندان مصنوعی، شست و شو با سرکه و یا شست و شو با قرص. در ادامه به بررسی هر کدام از این روش های مختلف، و توضیح مزایای آنها خواهیم پرداخت:

۱- شستن دندان مصنوعی با مسواک

در پی یافتن بهترین راهکار شست و شوی دندان مصنوعی متحرک، باید عوامل و معیارهایی را سنجید. موثر بودن شستشو و سازگاری ماده شوینده با جنس دندان، از این عوامل هستند.

مسواک زدن دندانهای مصنوعی، به دو صورت خارج از دهان و داخل دهان، انجام پذیر است. بعنوان مثال؛ دندانهای مصنوعی متحرک از نوع منقطع و تکه­ای، در حالی که سر جایشان و بر روی لثه ثابت هستند، مسواک زده می شوند.

 چیزی که در مورد همه انواع دندانهای مصنوعی متحرک؛ اعم از کامل و منقطع، ترجیح داده می شود، خارج کردن آنها از محل استقرارشان است. اینگونه امکان دسترسی به تمامی سطوح آنها فراهم می شود و همچنین؛ آسیب های ناشی از مواد شوینده و ضربات، متوجه لثه و دهان نخواهد بود.

استفاده از مسواک، الزامات و ساز و کارهای خود را دارد. بهتر است در انتخاب مسواک، دقت لازم را لحاظ نمود و از خرید و تهیه مسواک زبر و خشن اجتناب کرد. برخی گمان می کنند؛ چون مسواک برای دندانهای مصنوعی لحاظ می­ شود، هرچه مسواک زبرتر باشد، شست و شوی بیشتر و جرم زدایی بیشتر را صورت می دهد.  اما باید بدانید که اگر مسواک، زیادی زبر باشد، باعث ساییدگی دندان مصنوعی می­ شود و در طولانی مدت، ممکن است تخریب و صدمه به آن را در پی داشته باشد.

همچنین خمیر دندان ویژه شست و شوی دندان مصنوعی، در داروخانه ها موجود میباشد و کسانی که قصد دارند تا فرآیند مسواک زدن را با خمیر دندان کامل کنند، می توانند آن را تهیه نمایند.

شیوه مسواک زدن باید به طوری باشد که تمامی سطوح دندانهای مصنوعی که با زوایا و فرورفتگی های متعدد وجود دارند، را شامل شود. شستن پروتزهای دندانی متحرک بوسیله مسواک دارای اهمیت می ­باشد.

۲- محلول شیمیایی تمیز کننده دندان مصنوعی

شوینده های مصنوعی و شیمیایی، در زمینه دندانپزشکی، نقش و تاثیر به سزایی داشته اند. این گونه شوینده ها برای دندانهای مصنوعی نیز ساخته شده اند.

این مواد، محلول های ویژه شستن دندان مصنوعی با خاصیت آنتی میکروبیال (ضد میکروبی) هستند. اساس روش استفاده از این شوینده ها، متفاوت از دیگر محلول های شوینده مانند آب و سرکه، نیست.

دندانهای مصنوعی برای مدتی در ظرفی حاوی این مایع (محلول) شوینده قرار می گیرند. در این روش نیز، آبکشی و ترجیحا استفاده از مسواک، انجام می شود. حدودا ۳ دقیقه برای این نوع شست و شو کافی است اما اگر دندان های مصنوعی، نیاز به شسته شدن بیشتری داشته باشند، می توان برای چند ساعت هم این روش را اعمال کرد.

توجه: نکته ای که در این باره باید به آن توجه کرد، این است که از محلول های سفید کننده قوی، نباید برای شست و شوی دندان مصنوعی استفاده شود. در این سفید کننده ها، غلظت آب اکسیژنه بالا است و طی مدت غوطه ور بودن دندان ها، به آنها صدمه میزنند.

۳- بهره گیری از خواص سرکه

سرکه یکی از موادی است می تواند بعنوان شوینده دندان مصنوعی، مورد استفاده قرار بگیرد. همانطور که میدانید؛ سرکه به خاصیت ضد عفونی کنندگی معروف می باشد و حتی در بعضی موارد، بعنوان ضد عفونی کننده در مصارف خانگی و یا جهت شستن و ضد عفونی کردن زخم ها و آفت های دهان، مصرف می شود.

سرکه با خاصیت اسیدی که دارد، رسوبات ایجاد شده بر روی دندان مصنوعی را می زداید و آنها را جرمگیری میکند.

اساس کار سرکه در این شستو شو، واکنش های شیمیایی ناشی از آن است که سبب حل شدن رسوبات روی دندان می شود. شیوه شست و شوی با سرکه، بدین صورت است که باید محلولی از آب و سرکه (تقریبا آب و سرکه برابر) در یک ظرف یا لیوان مناسب تهیه کرد و دندان مصنوعی را درون آن قرار داد.

لازم به ذکر است که اگر تارتار (جرم) روی دندان ها زیاد باشد، این زمان می بایست به مراتب طولانی تر در نظر گرفته شود و بهتر است قالب پروتز برای ساعات طولانی (مثلا از شب تا صبح) درون محلول آب و سرکه گذاشته شود.

سپس با آبکشی مناسب، مرحله آخر شست و شوی آن را صورت داد. البته توجه می شود که در این مرحله؛ یعنی در حین آبکشی، آن را مسواک زدن هم توصیه می شود.

۴- روش شستن دندان مصنوعی با قرص های ویژه

یکی دیگر از مواد شوینده دندانهای مصنوعی، به شکل قرص جوشان، ابداع و ساخته شده است. این قرص در بر دارنده ترکیبات شیمیایی، مثل پرسولفات ها، سفید کننده های بی خطر و مواد آنتی باکتریال می باشد. پیشنهاد می شود بطور روزانه و یا متناوب از آن برای شست وشوی دندان مصنوعی استفاده شود.

توجه: در صورت حساسیت داشتن به مواد شیمیایی تشکیل دهنده این قرص ها، از آنها استفاده نکنید.

نکات مهم در شستن دندان مصنوعی

در شستن و تمیز کردن دندانهای مصنوعی، باید به نکات بهداشتی زیر توجه شود:

• از آب لوله کشی تصفیه شده استفاده شود و همچنین آب خیلی داغ نباشد.
• تا حد امکان از سفید کننده ها استفاده نشود. البته برخی سفید کننده های رقیق اشکالی ندارند و اگر مورد نظر و صلاح دید دندانپزشک واقع شده باشند، استفاده از آنها می تواند موثر و مناسب باشد.
• توجه شود که حداقل یک بار در روز، دندانهای مصنوعی شست و شو شوند تا مواد و جرم های آلوده کننده ای که بر روی دندان ها نشسته اند، پاک شوند.
• فقط دندانهای مصنوعی نیستند که نیاز به شست و شو دارند. بلکه در هر بار شست و شو، دهان و لثه ها نیز باید تحت شست و شو قرار بگیرند.

مشکلات ناشی از تمیز نکردن دندان مصنوعی

شست وشوی دندان های مصنوعی امری لازم و با اهمیت است. شاید این سوال برای شما پیش بیاید که پروتز های متحرک، در واقع دندانهای مصنوعی هستند. پس توجه به شست و شوی آنها چه اهمیتی دارد؟ و اصلا چرا عدم توجه به تمیز کردن آنها، باید منجر به تخریب و آسیب آنها شود؟

باید گفت که دندانهای مصنوعی برای جایگزینی دندانهای طبیعی، و تبعا با قابلیت انجام وظایف دندان ها در حالت طبیعی، ساخته شده اند. پس بدیهی است که ساختار آنها باید به گونه­ای طراحی شود تا بیشترین شباهت را به ماهیت وساختار طبیعی داشته باشند.

بسیاری از خطرات ناشی از بی توجهی به تمیزی و شست و شوی دندانهای طبیعی که سلامت را تهدید میکند، متوجه صحت و عملکرد دندانهای مصنوعی نیز می­ باشد. بنابراین بی توجهی و یا کم توجهی به تمیز کردن دندان های مصنوعی، مشکلاتی را ایجاد می کند؛ از قبیل:

• بوی بد دهان: بوی نامطبوع دهان که عمدتا ناشی از فعالیت باکتری های جمع شده روی دندان ها می باشد، از معضلات عدم توجه لازم به شست و شوی دندانهای مصنوعی است که خصوصا در سنین بالا و در میان سالمندان بروز پیدا میکند.
• پدید آمدن عفونت هایی درون دهان نظیر عفونت لثه
• سایش و آسیب جبران ناپذیر لثه
• بیماری های مربوط به دهان و دندان مثل آبسه لثه و ….
• خراب شدن و از بین رفتن دندانهای طبیعی: گاهی افرد، تعدادی از دندانهایشان سالم است و فقط برای جایگزینی چند تا از دندانهای خراب شده، اقدام به گذاشتن پروتز متحرک میکنند. در چنین مواردی عدم توجه به بهداشت دندان مصنوعی، علاوه بر عوارض مربوط به دندان مصنوعی، موجب وارد آمدن آسیب به سایر دندانهای طبیعی می شود.
• عدم عملکرد صحیح دندان ها به سبب ایجاد جرم بر روی آن ها
• شل شدن و لغزش قالب پروتز بر روی فک و لثه که عوارض خطرناکی را در پی دارد.
• تخریب تدریجی و کوتاه شدن عمر استفاده از دندان مصنوعی